Deel 1
30 maart 2023 vierde Jan Zandbergen Group de opening van hun Food Innovatiecentrum in exclusief (Nederlands) gezelschap tijdens het evenement: ‘The Taste of Innovation’. Genodigden konden proeven van dierlijke en plantaardige eiwitinnovaties en luisteren naar lezingen van de Rabobank en Wageningen University, maar er waren ook lezingen gegeven door het bedrijf zelf. Zo gaf Matthijs Nieuwkoop van Product & Development Management een presentatie over de gezondheid van vleesalternatieven en gaf Innovation Manager Jos Havekotte een kijkje in het ontwikkelen van een plantaardig product dat écht lekker is. Combineer de twee verhalen en er ontstaat een beeld van waar het volgens de experts in de toekomst naartoe moet met plantaardige eiwitbronnen. Vandaag deel één van het tweeluik: Matthijs Nieuwkoop over de gezondheid van vleesalternatieven.
Maar hoe gaat het nou echt met onze gezondheid?
Matthijs begon zijn verhaal meteen positief: Volgens Wageningen UR hebben 2,2 miljard volwassenen en kinderen gezondheidsproblemen veroorzaakt door overgewicht. Daarvan hebben 708 miljoen mensen morbide obesitas, wat betekent dat zij een BMI score van boven de 30 hebben.
Deze cijfers zijn verdubbeld ten opzichte van 1980. De cijfers liegen er niet om: Overgewicht en obesitas zijn wereldwijd de 5e meest voorkomende doodsoorzaak. Van de top 15 van doodsoorzaken wereldwijd zijn er 5 direct in verband te brengen met obesitas, waaronder hart- en vaatziektes en diabetes.
Hoe komt het dat obesitas zo toeneemt? Hier zijn meerdere oorzaken voor: De constante beschikbaarheid en toenemende toegankelijkheid en betaalbaarheid van voedsel, wat vaak resulteert in een toename van vooral ongezond voedsel. Daarnaast worden de drukkere levens van mensen die minder kennis hebben van het bereiden van eten en daardoor opzoek zijn naar zoveel mogelijk convenience gezien als doorslaggevende factor. Daarmee is de inname van calorieën dus gestegen, net als het percentage zittende beroepen, terwijl het aantal minuten bewegen per persoon per dag juist is gedaald. Kortom: hoe gaat het nou echt met onze gezondheid? Niet zo goed dus! Geen wonder dat de afgelopen jaren ‘gezondheid’ een belangrijke trend is in food. Maar we hadden het toch over vleesvervangers?
Vleesvervangers, een gezond alternatief?
Matthijs vervolgt: “naast de gezondheidstrend is er ook sprake van een enorme toename in plantaardige vleesvervangers. Inmiddels zijn er tientallen merken en heeft iedere supermarkt meerdere meters toegewijd aan dit soort producten. Ze worden in de markt als het duurzamere en vooral gezondere alternatief voor vlees, terwijl in de media juist vaak benadrukt wordt dat vleesvervangers slechter zijn voor je gezondheid: ze bevatten veel gemodificeerde of ultra bewerkte ingrediënten, teveel zout en verzadigd vet. Echter, vaak blijken de koppen van deze artikelen misleidend: verderop is namelijk te lezen dat het in vergelijking met het originele (vlees)product meestal wel mee valt.”
Maar Matthijs snapt goed waarom het lastig is dit beeld van vleesvervangers te veranderen. Er worden namelijk inderdaad veel slechte en ongezonde vleesvervangers gemaakt! Daarnaast kiezen supermarkten voor goedkoop in plaats van kwaliteit, en goedkoop betekent meestal ook ‘vies’ (daarover later meer). De supermarkt zou hierin volgens Matthijs best meer een voorbeeldpositie mogen innemen. Zij bepalen voor een groot deel wat de bevolking eet. Als zij slechte producten in het schap leggen is dat wat mensen eten, maar ook vooral wat ze niet meer opnieuw zullen eten. Dit belemmert de groei van vleesalternatieven. Het kan ook anders! Dat hebben Matthijs en de rest van het Product Development team van Jan Zandbergen Group al meermaals bewezen met hun werk voor o.a. PLNT, het merk van 100% plantaardige vlees- en visopvolgers. Hoe tackelen zij het gezondheidsdilemma? Waar zijn zij concreet mee bezig als het gaat om het creëren van écht gezonde vleesvervangers?
Vleesopvolgers vs. vleesvervangers
Matthijs: “Door innovatie hebben we een kans om vlees te vervangen, en dús de kans om het beter te doen. Precies dat doen we met PLNT, en noemen de producten van PLNT daarom liever opvolgers en geen vervangers.” Hoewel het soms niet te zien is in de schappen in de supermarkt, is het mogelijk om binnen realistische kaders een écht alternatief te bieden voor vlees. “Dat gaat verder dan alleen maar veel eiwit in een product stoppen en het product plantaardig noemen. Een trend bepaalt helemaal niet of iets goed is voor ons, de meeste zijn sowieso maar tijdelijk. Qua gezondheid & duurzaamheid van vis- en vleesopvolgers focussen wij ons op dit moment vooral op verteerbaarheid, de juiste vetten en héél belangrijk: vezels,” aldus Matthijs.
Plantaardige eiwitten zijn in het algemeen minder goed afbreekbaar en verteerbaar dan dierlijke eiwitten. Dat betekent dat een product volgens de verpakking 15 gram eiwit per 100 gram bevat, maar dat jouw lichaam daar maar 60% van kan verteren, wat weer resulteert in een tekort aan aminozuren. Deze ‘eiwitkwaliteit’ wordt gescoord door middel van de Digestible Indispensible Amino Acid Score (DIAAS). Hoe dichter deze score bij de 1 is, hoe beter de verteerbaarheid van de eiwitten. Matthijs: “Wij tackelen de slechtere verteerbaarheid van plantaardige eiwitten door verschillende bronnen te combineren. Zo bevatten onze strips bijvoorbeeld vier verschillende eiwitbronnen: soja, erwt, aardappel en tarwe, wat leidt tot een uitstekende vertering.”
Niet alleen met eiwitten wordt gelet op de optimale verhouding zodat het lichaam er het meest uit kan halen. Zo worden zoveel mogelijk onverzadigde vetten gebruikt in plaats van verzadigde vetten en worden extra oplosbare vezels toegevoegd zodat het lichaam het product goed kan afbreken. Daarnaast wordt Omega 6, dat geassocieerd is met hogere ontstekingsactiviteit en in veel plantaardige producten zit, vervangen door Omega 3 en Omega 9 voor een betere balans. Omdat plantaardig ijzer in de regel moeilijker wordt opgenomen, wordt er slim omgegaan met de dosering zodat het lichaam er wél iets kan uithalen.
Zeker in West-Europa kampen veel volwassenen met een chronisch tekort aan vitamine D, dus wordt er extra vitamine D toegevoegd uit een natuurlijke bron van champignons die geactiveerd zijn middels UV om mensen te ondersteunen. Matthijs: “Dat een product plantaardig is en vlees kan vervangen op het bord maakt het product niet per definitie gezond en een groot deel van het huidige aanbod komt hier niet langer mee weg. Bij PLNT klopt het plaatje ook met het praatje.”
What’s next?
Aan het einde van zijn lezing blikt Matthijs vooruit op de onderwerpen die voor Jan Zandbergen Group op de agenda staan. Een aantal onderwerpen gaan over het verder verbeteren van waar ze al mee bezig zijn. Zo willen ze meer eiwitten gaan halen uit reststromen van bijvoorbeeld de productie van bier (BSG, BSY). Ook komt er nóg meer focus op Omega 3 uit nieuwe bronnen zoals algen. Daarnaast moet worden uitgezocht hoe voedingswaarden van de toegevoegde mineralen & vitamines zich gedragen over de houdbaarheidsperiode en na de bereiding. Hoe kunnen we deze (vitamine en mineralenprofielen) volledig laten matchen met vlees? “Je kunt wel iets claimen op een verpakking, maar wat krijgt iemand daar nou echt van binnen?”
Daarnaast gaat Matthijs zich meer focussen op de zogeheten ‘gut-brain axis’. Dit gaat over de link tussen de darmen en de hersenen. Meerdere wetenschappelijke studies hebben uitgewezen dat de microbioom in je darmen (de bacteriën, virussen gisten en schimmels) grote invloed heeft op hoe de hersenen en het zenuwstelsel functioneren. Zo zorgen ‘goede’ bacteriën ervoor dat je kunt ontspannen, terwijl ‘slechte’ bacteriën zorgen voor een grotere kans op depressie, spanning en dwangstoornissen. Onder andere door het eten van voedsel wordt de balans tussen goede en kwade bacteriën beïnvloed. Matthijs: “wij kunnen dus met onze producten tot op zekere hoogte bijdragen aan niet alleen de fysieke, maar de mentale toestand van mensen. Alles is uiteindelijk met elkaar verbonden. We moeten ons niet focussen op één aspect. Dit noem ik graag ‘Holistic Nutrition’. Je hoorde dat hier voor het eerst!”
Food for thought
Matthijs: “Uiteindelijk gaat het niet alleen om de gezondheid van het eten, maar om het hele leefpatroon van een persoon. En dat kan je pas leren als je iets begrijpt over de voedselketen. Leer kinderen (en elkaar) waar voedsel vandaan komt, wat er is gebeurd met het voedsel voor het op je bord kwam. Pas als je dat weet, kan je goede keuzes maken. Veel voedsel is gezond, maar wordt ongezond gebruikt of gemaakt. Het gaat zowel bij het ontwikkelen als consumeren van voedsel om balans. Dit vergt actie en discipline: niet lullen maar poetsen. Neem je eigen verantwoordelijkheid en laat je niet alles wijs maken. Denk voor jezelf na. Daarnaast zou het goed zijn als we er weer een gewoonte van maken om gezellig, samen, te genieten van goed eten. Eten is ook onderdeel van onze cultuur. Want uiteindelijk: je teveel druk maken over gezondheid is ook ongezond.”
Dit was deel 1 van een tweeluik, waarin Matthijs Nieuwkoop en Jos Havekotte hun kijk geven op de gezondheid, smaak, textuur en mondgevoel van vleesalternatieven en vooruitblikken. Het zijn verslagen van de lezingen die zij gaven op het openingsevent van het nieuwe Innovatiecentrum van Jan Zandbergen Group: The Taste of Innovation. Meer informatie over PLNT: www.plntfood.nl
